از کارهای مستحبی که دین اسلام بر آن تأکید می کند، گرفتن ناخن است به هر صورتی که باشد، البته بهتر است در روز جمعه باشد و از انگشت کوچک دست چپ آغاز و به انگشت کوچک دست راست تمام شود. در نتیجه در هر وقت از شب یا روز باشد جایز است، و بنا بر جست و جویی که صورت گرفت، روایتی مبنی بر کراهت گرفتن ناخن در شب یافت نشد. پس دیگر بحث از علّت کراهت مطرح شده، معنا ندارد.
در این مقاله احکام با طرح دو سوال به بررسی پاسخ آنها می پردازیم:
سوال: آیا می شود روضه سفره ابوالفضل را در مسجد خواند و سفره را در منزل انداخت؟
اگر برای این عملتان نذر یا عهدی نکرده و یا قسمی نخورده باشید یا نذر و عهد و قسمتان مطلق باشد می توانید به هر نحوی که بخواهید انجام دهید؛ مثلا می توانید روضه را در مسجد و سفره را در منزل انجام دهید.
اماّ اگر در نذر، عهد و یا قسمتان، کیفیتی خاص را لحاظ کرده باشید، باید به همان کیفیت، نذرتان را اجرا نمایید.
حال با توجه به این که پرسش شما کلی است، از این رو فرض هایی را که برای آن تصور می شود مطرح نموده، سپس به پاسخ آن می پردازیم.
1. این که این سفره و روضه را بر اساس نذر یا قسم یا عهدی شرعی و صحیح انجام می دهید.
2. هیچ نذر، قسم و یا عهدی پشتوانه این کارتان نیست، بلکه بدون مقدمه تصمیم به این کار گرفته اید. اگر برای این عملتان نذری (ما در این جا فرض نذر را مطرح می کنیم و فرض قسم و عهد نیر به همین شکل می باشند) نکرده باشید، به هر نحوی که دلتان بخواهد می توانید انجام دهید؛ مثلا می توانید روضه را در مسجد یا جای دیگر و سفره را در منزل انجام دهید. اماّ اگر صیغه نذر خواندید، این دو صورت دارد.
یک. یا این که به طور مطلق نذر کردید؛ یعنی خواستید که سفره ای به نام حضرت ابوالفضل بگیرید، اما این که در چه زمان و در چه مکان و ... باشد نیت نکرده و در نذرتان نیز قید نشده باشد. در این صورت هم مثل صورت اول، هیچ گونه محدودیتی نداشته، بلکه می توانید به هر شکلی که بخواهید انجام دهید.
دو. اما اگر صیغه نذرتان را به طور مقید اجرا نمودید، باید به همان صورتی که قید نمودید انجام دهید، مثلا اگر نذر کردید که این سفره را در نهم محرم و در سقاخانه محله خودتان برقرار کنید، در صورت امکان باید در همان زمان و مکان همان طور که نذر کردید انجام داده و اگر به این شکل انجام ندادید، از شما ساقط نشده و بریءالذمه نمی شوید. (با استفاده از توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج 2، ص 615، م 2652 و 2653)
سوال: آیا گرفتن ناخن در شب جایز است؟
از کارهای مستحبی که دین اسلام بر آن تأکید می کند، گرفتن ناخن است، از این رو فقها نیز بر این امر اشاره نمودند. از جمله سید سبزواری (ره) در کتاب مهذب الاحکام می گوید: گرفتن ناخن مستحب و نگرفتن و رها کردن آن مکروه است؛ چون امام صادق (علیه السلام) می فرماید: «گرفتن ناخن از سنت و مستحب است». [1] همچنین از آن حضرت نقل شده است: «پنهان ترین و مخفی ترین جایی که شیطان برای چیره شدن بر فرزندان آدم از آن استفاده می کند، زیر ناخن ها است». [2]
گرفتن ناخن با دندان مکروه است
امام صادق (علیه السلام) از پدرانش در حدیثی از نهی های پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) نقل می کند: «پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) از گرفتن ناخن با دندان و همچنین از حجامت در روز چهاشنبه و جمعه نهی فرمودند. [3] استحباب گرفتن ناخن برای تمام روزها است. موسى بن بکر از امام صادق (علیه السلام) نقل می کند که به آن حضرت عرض شد، شیعیان می گویند کوتاه کردن سبیل و ناخن باید در روز جمعه باشد. آن حضرت فرمودند: پاک و منزه است خداوند، اگر خواستی در روز جمعه بگیر و اگر خواستی در بقیه روزها». [4] البته گرفتن ناخن در روز جمعه بهتر است. ابن سنان از امام صادق (علیه السلام) نقل می کند آن حضرت فرمود: «کسی که در روز جمعه سبیلش را کوتاه کند و ناخنش را بگیرد و سرش را با ختمی بشوید، ثواب آن را دارد که بندهاى آزاد کند». [5] و «گرفتن ناخن و گرفتن شارب و شستن سر با ختمی موجب از بین رفتن فقر و افزایش روزی می شود». [6] و «هنگامی که مو و ناخن را میچینید آن را دفن کنید که سنّت است». [7]
گرفتن ناخن مستحب است به هر صورتی که باشد، البته بهتر است که از انگشت کوچک دست چپ آغاز و به انگشت کوچک دست راست تمام شود. [8]
خلاصه سخن آنکه:
در نتیجه گرفتن ناخن در هر وقت از شب یا روز باشد، جایز است، و بنا بر جست و جویی که صورت گرفت، روایتی مبنی بر کراهت گرفتن ناخن در شب یافت نشد. پس دیگر بحث از علّت کراهت مطرح شده، معنا ندارد. همچنین روایتی درباره به چاه انداختن ناخن یافت نشد.
پی نوشتها:
[1] . حر عاملى، وسائل الشیعة، ج 2، ص 132، باب 80
[2] . همان.
[3] . همان، ص 134، ح 1.
[4] . همان، ص 133، ح 6.
[5] . کلینى، کافی، ج 3، ص 418، دار الکتب الإسلامیة تهران، 1365ش؛ وسائل الشیعة، ج 7، ص 354، باب 32 من أبواب صلاة الجمعة و آدابها، ح 2.
[6] . وسائل الشیعة، ج 2، ص 60- 62، باب 32 من أبواب صلاة الجمعة و آدابها، ح 3؛ کلینی، کافی، ج 3، ص 418.
[7] . طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ص 66
[8] . مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار ، ج 59، ص 268